Elportugaligita de Josenilton, el:
http://www.megacurioso.com.br/bizarro/69421-7-linguas-mais-malucas-e-dificeis-de-aprender.htm
La malfacileco lerni novajn lingvojn varias
de homo al homo, pro malsamaj kialoj. Tamen helpe de bona instruisto kaj kun iom
da klopodo kaj sindediĉo, neniu idiomo estas nelernebla.
Kompreneble, pro la malproksimeco, malsamecoj
inter la alfabetoj, fonetikaj varioj kaj eĉ obskuraj teknikoj konstrui aŭ
eldiri vortojn, kelkaj lingvoj elstariĝas pri malfacileco.
Ni listigas
malsupre kelkajn el la idiomoj konsiderataj plej malfacile lerneblaj, kaj ni montros
la kialojn, kiuj faras ilin tiel kompleksaj.
1. LA LINGVO TUYUCA
Elektita de The Economist kiel la plej malfacila lingvo de la mondo,
Tuyuca devenas el la kolombia kaj brazila Amazonio, kaj estas parolata de
malpli ol mil homoj. Ĝiaj vortoj estas konsistigitaj de aglutiniĝoj de sonoj,
kiuj signifas aferojn. Ekzemple, la vorto “hóabãsiriga” signifas “mi ne scias
skribi”.
Tiu lingvo posedas
ĉirkaŭ 140 genroj. La pronomaj klasoj en Tuyuca ne limiĝas nur al difinoj
rilataj al la reproduktaj organoj, identeco aŭ socia rolo, sed ankaŭ al aroj de
objektoj, kiuj bezonas esti difinitaj kaj specife konstruitaj ene de frazoj.
Ekzistas specifa
genro por signi iun ŝelon, kiu estas algluiĝinta al la arbo, kaj tiu sama klaso
povas esti uzata pri lozaj pantalonoj aŭ pri malsekigita lignaĵo, kiu
ekdispeciĝas.
Krom tio, Tuyuca
posedas du malsamajn vortojn por “ni”, kiu varias, por inkluzivi aŭ por
ekskluzivi la homon kun kiu oni parolas. Ĉu tio ŝajnas sufiĉe komplika? Trankviliĝu, ke ankoraŭ estos pli
da aspektoj.
Ĝi estas evidentisma
lingvo. Do, la sola maniero aserti pri iu afero, estas tiel, finante la frazon
per iu specifa verbo, kiu donas informojn pri kiel oni scias, ke tiu asertaĵo
estas ja vera. Kiam oni scias pri io, ĉar li atestis ĝin okazantan, estas
necese fini la frazon per “-wi”; aliel, se oni nur kredas, ke ĝi estas vera,
oni bezonas frazkompletigi per “-hiyi”.
2. !XÓÕ
!Xóõ estas lingvo parolata
de ĉirkaŭ 3 mil homoj el la sudokcidento de Bocvano, en Afriko, Ili interkomunikiĝas
per kraketoj farataj per la lango kontraŭ la palato. Ofte plenkreskuloj naskas ian tubereton en la
laringo, pro la procedo uzata en la lernado eligi la sonojn.
La alfabeto havas
ĉirkaŭ 26 vokalojn kaj 122 konsonantojn, tamen ilia ĝusta nombro ne estas
konsentaĵo inter lingvistoj kaj historiistoj, kiuj sin dividas en malsamaj
teorioj kaj interpretoj pri la sonoj kaj diferencaj tonoj (altaj kaj malaltaj)
de la idiomo.
Kelkaj esploristoj
asertas, ke !Xóõ, aŭ io tre simila al la idiomo, estas la lingvo plej malnova
en la mondo, sed ke, proporcie kiel la homaro migradis al aliaj mondopartoj, la
homoj mallernis produkti la distingajn sonojn de klakoj.
3. Silbo gomero
Lerni fajfi ne
estas malfacile, sed regi lingvon tute artikulaciatan per fajfosonoj ŝajnas
esti malfacilega afero. La nomo de tiu idiomo signifas “gomera fajfado”, ĉar ĝi “parolatas” en la
insulo La Gomera (esperante, Gomero), el la suratlantika
hispana arkipelago Kanarioj.
Dum la aliaj
kulturoj elkreis centojn da malsamaj fonemaj sonoj, silbo gomero havas alfabeton konsistigitan per nur du vokaloj kaj
kvar konsonantoj. Ĝia son-variaro eĉ estas simpla, tamen necesas multa spirado,
por ke oni komunikiĝu en tiu lingvo.
Homo pli lerta en
la idiomo povas komuniki novaĵojn kaj celebrojn tra ĝis trikilometra
distanco. Tiu karakterizo estas tre
utila en plenmonta regiono. Pro ĝi la homoj ne bezonas longe delokiĝi por doni
mallongajn mesaĝojn. Ĝi nur ne sufiĉas por klaĉado, ĉar la uzantoj de la lingvo
sukcesas ankaŭ scii tre bone, el kie venas la sono.
Silbo gomero estas la sola lingvo bazita sur fajfoj, kiu
estas disvolvita kaj praktikata de sufiĉe multenombra komunumo je pli ol 22 mil
homoj. Ĝi transiradis de patroj al filoj, sed komencis esti instruata en
lernejoj en la jaro 1999. Nuntempe ĝi estas parolata de la granda plimulto de
la loĝantoj de Gomero
En 2009 la idiomo estis
rekonita de Unesko kiel parola kaj nemateria heredaĵo, por ke ĝi estu gardata
kontraŭ malaperigo. Tiu zorgaĵo havas sufiĉe bonan sinpravigon, pro tio, ke jam
malaperis en la forgesonokto aliaj fajfaj lingvoj de la Kanariaj Insuloj.
4. Pawnee
Pawnee estas natura idiomo de kelkaj
nordamerikaj indiĝenaj triboj situantaj en la usona ŝtato Oklahomo. Ĝi estas
polisenteza lingvo, kiu arigas malsamajn morfemojn havantajn signifojn
diferencajn de la substantiva aŭ verba radiko.
Unu facila
ekzemplo estas “kutatii’i”, kiu signifas “tio ĉi estas mia”, kaj kiu konsistas
el etaj vorteroj indikantaj posedon kaj estecon. Tio ŝajnas simpla, sed aliaj vortoj, kiuj
estas strukture facilaj en aliaj naciaj lingvoj, povas iĝi tre komplikaj en
Pawnee.
“Barbirejo” en tiu
idiomo estus “iririiraktahkictapiriwu”, kunmetita vorto havanta la priskribon
pri la celo de tia ejo. “Hatkaahuhtiirahpuh” signifas “fosi kanaleton aŭ puton ĉirkaŭ
loĝejo, por eviti enfiltriĝadon, aŭ ĉirkaŭ korto, por eviti defluadon”.
5. Archi
Tiu idiomo, parolata en regiono de la
sudokcidento de Rusujo, havas ne malpli ol 1,5 milionojn da finiĝoj por ĉiu
verbo. Kvazaŭ tio ne estus sufiĉe malfacila, ekzistas krome verb-modifiloj por
kvar genroj, krom deklinaciaj nombroj kaj aliaj etaj nuancoj, kiuj povas indiki
eblecon, dubon aŭ certecon.
Malgraŭ ĝiaj
multegaj varioj kaj verbaj finiĝoj, la nombro da homoj flue parolantaj tiun
lingvon limiĝas nur al vilaĝo kun ĉirkaŭ 1,2 mil loĝantoj.
Ĝis nelonge antaŭe preskaŭ ne ekzistis
skribitaj registraĵoj de archi, kaj
la malmultaj, kiuj ekzistis, estis faritaj per romanida alfabeto. En 2006 unu
ortografio bazita sur la cirila alfabeto estis ellaborita kaj uzita en archi-rusa-angla vortaro.
7. Bora
Bora, Boru aŭ miraña
estas lingvo parolata en indiĝenaj triboj de la nordo de Peruo, nordokcidento
de Brazilo kaj sudoriento de Kolombio, de ĉirkaŭ 2,5 mil homoj. Tiu ĉi estas la
idiomo kun la plej multaj “genroj” en la mondo, kalkulante neniom malpli ol 350
klasojn de pronomoj.
7. Ubykh
Ubykh estas iu
lingvo parolata en Turkujo kaj en la rusa urbo Soĉio. Ĝi posedas ĉirkaŭ 80
konsonantojn kaj nur 2 vokalojn; kvar el la konsonantoj troviĝas nur en onomatopeaĵoj
kaj fremdaĵoj.
Ne ekzistas regula
maniero por la skribado de Ubykh, kaj parto de la raportoj pri ĝi estas skribitaj
per miksaĵo de la latina alfabeto kun la internacia fonetika alfabeto, dum
aliaj raportoj uzis la cirilan alfabeton.
La posteuloj de la
popolo ubykh provas revivigi kaj relerni la lingvon, sed ĝi estas konsiderata
mortinta ekde 1992, kiam Teyfik Esenc, la lasta homo konata, ke li parolis
Ubykc kun flueco, forpasis 88-jaraĝe.
Por eviti, ke la
lingvo estu perdita por ĉiam, multaj lingvistoj sukcesis registri ĝiajn sonojn
kaj fari longegajn notaĵojn pri ĝi, tiel tenante ĝiajn registraĵojn por
estontaj generacioj.
****
Malgraŭ tio, ke ili estas unikaj kaj kuriozaj
idiomoj, ili havas malpli kaj malpli da adeptoj, pro la tutmondismo kaj la
modernigado. Kelkaj esploristoj antaŭtaksas, ke ĉirkaŭ la duono de la idiomoj
parolataj hodiaŭe eble mortos ĝis post unu jarcento, kaj lingvistoj de la tuta
mondo klopodas registri ĉion, kion ili povas, antaŭ ol tiaj parolaj kulturoj,
kiuj estis konservataj de multaj generacioj en malgrandaj izolitaj triboj,
estos tute forgesitaj.
Nenhum comentário:
Postar um comentário