domingo, 18 de maio de 2014

KIA ESTAS LA ESPERANTA GRAMATIKO LAŬ LA LEĜA VIDPUNKTO?

Ĉu Leĝo? Kiu leĝo? Kia leĝo? Ĉu Esperanto ne estas la lingvo de la liberemaj poetoj kaj demokratuloj?

 

Dank' al Dio Zamenhof ne estis kabineta gramatikisto nek gramatikologo.

Tamen, la fakto, ke li ne kreis, por ekzemplo, la gramatikajn terminojn TRANSITIVA kaj NETRANSITIVA, ne signifas, ke li ne kreis la gramatikajn fenomenojn de la transitiveco kaj netransitiveco. La gramatika fenomeno mem estas pli grava ol ties nomo.

Cetere, nome de la unuformeco de la lingvo, se iu certa kategorio, ĉu transitiva aŭ netransitiva, jam estas sufiĉe konata rilate iun verbon, eĉ se ĝi ne estas logike la plej ĝusta por ties koncerna verbo, ĝi devas esti konsiderata kiel oficiala, aŭ almenaŭ kiel alternativo, escepte kompreneble pri la kazoj, kies elekto de la verbkategorio estis evidente malĝusta, kio estas praktike neekzistanta en Esperanto.

 

Ne estas kabineta kriterio difini, ĉu verboj estas aŭ ne transitivaj aŭ netransitivaj, eble en ĉia ajn lingvo.

Ekzistas ia tiel nomebla nevidebla kontrolo. La improvizado pri la kategoriigo de certaj verboj estas libera, sed ĝi devas okazi ĉiam ene de la gramatikaj eblecoj de la lingvo, nome de ties "leĝa" kaj ĉiam esperata unuformeco.

Estas feliĉe vere. La gramatika strukturo de Esperanto bazas sin multe pli sur la literaturo ol sur la gramatikaj kompendioj kaj instruistaj lecionoj. Ni vidu, ke la plej famaj gramatikoj de Esperanto instruas pri la reguloj prenante kiel bazon nur la multoblajn ekzemplojn el la alta literaturo. La grandaj verkistoj, komence de Zamenhof mem, diktis la regulojn de la lingvo, donante ekzemplojn praktikajn. 

Do ni devas ĉiam konsulti la klasikaĵojn de nia literaturo, serĉe de la "leĝaj" ekzemploj de uzo de la reguloj pri ĉiaj gramatikaj, formaj kaj stilaj reguloj. Tamen plej grave estas kapti la esencon de la pragmata gramatika ĝenerala strukturo de Esperanto kaj simple aplikadi ĝin senĉese, ne nepre bezonante ellerni la lingvon ĝisfunde en dikaj gramatikaj kompendioj, por regi ĝin kontentige en la komunikada mondo.

Unu ĉiam memorinda ekzemplo estas tiu de la lernantoj de Esperanto per Ĉe-Metodo, kiuj amuziĝe kaj senpene lernas paroli sufiĉe bone la lingvon, vivigante nerekte kaj neteorie la gramatikajn strukturojn per la interaktivaj ludoj de demandoj kaj respondoj.

 

Certe estas, ke la esperanta gramatiko havas fortan logikecan trajton, tiel ke multaj esprimformuloj aperas ĉiutage tute ne atenditaj, sed tute laŭ fundamenta kohereco, kio faciligas preskaŭ intuicie la kategoriigon de unu aŭ alia verbo.

 

Ĝeneralaspekte ni ĝuu en la kreado de dirmanieroj, esplorante la senfinan generismon de la Internacia Lingvo, sed kompreneble obeeme al la bazaj kernaj reguloj, nome de la kontraŭdialekta gramatika unuformeco.

 

"Libereco (de esprimado en Esperanto) signifas "havi la rajton logike apliki la regulojn de l' fundamenta gramatiko sen ia alia malhelpo, ol la neceseco skribi klare kaj konforme je tiuj reguloj kaj nur tiuj"." - Carlo Bourlet

 

Tiun kernan regularon ni kaptu el la 16-regula fundamenta gramatiko listigita de Zamenhof mem, el La Fundamento de Esperanto, krom ankaŭ el la literaturo, kaj tradicia, kaj moderna. Tio estas individua sindevigo de ĉiuj, speciale de tiuj formalaj kaj neformalaj faristoj de tekstoj. Uzadi la Internacian Lingvon kiel ĉiutagan nutraĵon, lege, skribe, aŭskulte kaj parole, ĉiam. Tiu ekvilibro riĉigas la lingvon kaj plisaĝigas nin.

 

La nuntempa junularo ne emas legadi librojn, sed ili povas havi siajn rimedojn kompreni, eĉ ĝisfunde, la gramatikan kernon de Esperanto, per amuzaj kaj didaktike aranĝitaj rimedoj svarme dissemitaj en Interreto. Kompreneble, tamen, nenio anstataŭos la bonan skribitan lernofonton ekzistantan en la bona kaj klasika literaturo. Kiuj ĉerpos sian lingvan konadon ankaŭ el la bonaj gramatikaj kaj literaturaj libroj, tiuj tutcerte estos ĉiam unu paŝon pli antaŭe, ol la simplaj supraĵemuloj, rapidkursanoj, duolinganoj kaj similaj.

Nenhum comentário: