CONTO: FRAGMENTO MEMORIAL DE ANTES DA MINHA LEI

CONTO: FRAGMENTO MEMORIAL DE ANTES DA MINHA LEI // RAKONTO: MEMORA ERO DE ANTAŬ MIA LEĜO

Olavo da Penha Cazumbá,

colaborador aqui na oficina //

kunlaboranto tie ĉi en la oficejo

KLARIGAJ ANTAŬNOTOJ:

Fantino: anino aŭ devenintino el la fantoj (aŭ fanteoj), sudmarborda popolo de Ganao.

Senzalo: grupo da loĝejaĉoj de sklavoj.

*****

Corriam os anos de 1853 a 1855, mais ou menos. Nesse tempo eu trabalhava para um notário, filho do meu antigo senhor, que era dono de uma fazenda de gado no sertão da Bahia, já falecido. Um dia bem cedinho, Áurea, minha colega de atendimento, me interpelou ao chegar e se queixou de cansaço, depois de um fim de semana puxado atrás do palquinho de mamulengo, agora tendo de pegar no batente segunda-feira de manhã no cartório. Depois de dar-lhe um gostoso abraço tonificante, a seu pedido, eu lhe disse: “Eu já estou acostumado a isso, minha fânti: a sair dos meus êxtases e cair na vala do trabalho árduo e rotineiro... Fazer o quê, não é mesmo? Pior era no tempo mais severo do cativeiro, no início do século, vamicê não era nem nascida. Muitas vezes eu dormia somente umas duas horas na noite de domingo pra segunda, depois de uma movimentação muito intensa no fim de semana. Além de cativo, eu era dançador e compunha algumas cantigas, pra animar o povo da senzala e a mim mesmo. Eu ficava tão feliz segunda-feira de manhã, ainda ouvindo o eco da vadiagem alentadora, que nem sentia a chibatada alertadora me esquentar o lombo, a fim de eu esquentar o ferrete e começar a marcar os bois no curral... Foi um tempo duro, mas que não me endureceu o coração. De alguma forma, a arte me pensava logo os vincos da alma, e assim cicatrizavam mais ligeiro os vincos da carne.” Percebendo que ela melhorou o semblante, arrematei: “Bem, minha fânti, agora vá trabalhar, pra garantir as patacas da alforria! Hoje é dia de branco, e o nosso vai chegar daqui a pouco, pra nos ver nas carimbadas.” Ela riu aliviada, exibindo as carreiras de dentes branquíssimos, me devolveu o abraço e, caçoando de mim, foi fazer atendimento, cantarolando um dos meus refrões: “PRETO VELHO TARTARUGA, CASCO DURO NA MADRUGA, FOI FORJADO BUROCRATA NO CARIMBO DA CHIBATA.” Olhei pra ela com ternura e corri pro meu birô. O abraço também aliviou as dores lombares que eu vinha sentindo há algum tempo. Queixa de velho. Bati carimbo mais alegre nesse dia.

Kuradis la jaroj inter 1853 kaj 1855, pli aŭ malpli. En tiu tempo mi laboradis por iu notario, filo de mia ekssenjoro, kiu estis posedanto de bovobieno en la interno de Bahio, kaj kiu jam estis mortinta. En iu tago, tre frue, Aurea, mia kolegino en la publikoservado, prezentiĝis al mi, alveninte, kaj plendis pri laceco, post laborplena semajnfino malantaŭ scenejeto de marionetoj, sed nun devante servi, lunde matene, en la notarioficejo. Post kiam mi donis al ŝi afablan tonikan ĉirkaŭbrakon, laŭ ŝia peto, mi diris al ŝi: “Mi jam kutimas al tio, mia fantino: eliĝi el miaj ekstazoj kaj eniĝi en la malsuperejon de la peniga kaj rutina laboro... Nu, kion alian mi povas fari, ĉu ne vere? Ankoraŭ malpli bone estis en la pli severa tempo de la sklaveco, en la komenciĝo de la jarcento, kiam vi ankoraŭ eĉ ne estis naskiĝinta. Multokaze mi dormis nur ĉirkaŭ du horojn en la nokto de la dimanĉo al la lundo, post intensa agado en la semajnfino. Krom sklavo, mi estis ankaŭ dancisto kaj komponadis kelkajn kantetojn, por animi la senzalanojn kaj mim mem. Mi daŭris tiel feliĉa en la lundo matene, ankoraŭ eĥe aŭdanta la kuraĝigan ludkantaron, ke mi preskaŭ ne sentis la tagiĝan vergobaton varmigi al mi la lumbon, por ke mi ekvarmigu la fermarkilon, por markadi la bovojn en la bovejo... Tio estis harda tempo, sed kiu ne hardis mian koron. Per ia maniero, la arto tuj pansis al mi la vundojn de la animo, kaj tial pli rapide cikatriĝis la vundoj de la karno.” Konstatinte, ke ŝi mildigis la mienon, mi komplementis: “Nu, mia fantino, tuj komencu labori, por certigi la monon por aĉeti vian liberecon! Hodiaŭ estas profittago de la blankuloj, kaj la nia baldaŭ alvenos, por rigardi nin stampe laborantajn.” Ŝi ridis trankviligite, montrante la vicojn de siaj blankegaj dentoj, redonis al mi la ĉirkaŭbrakon, kaj, moketante min, ŝi ekiris, por servi al la publiko, duonkantante unu el miaj refrenoj:  “IAMA NEGRO KIA TESTUDO, FRUA DORSO KIA ŜTUDO. LI FORĜIĜIS BUROKRATO, PER STAMPA VERGOBATO.” Mi tiam miris ŝin kun tenero, kaj tuj alkuris al mia oficotablo. Ankaŭ ŝia ĉirkaŭbrako mildigis la lumbajn dolorojn, kiujn mi komencis senti antaŭ kelka tempo. Maljunuleca plendo. Mi markadis per stampoj pli ĝoje en tiu tago.