REFERÊNCIAS: ESPERANTO PORTUGUÊS PORTUGALA DICIONÁRIO VORTARO GLOSSÁRIO GLOSARO TERMINARO TRADUZIR TRADUÇÃO
ABJAD (Ou consonantário: Sistema de escrita que usa apenas consoantes, devendo o leitor acrescentar as vogais que faltam. // Skribsistemo kiu uzas nur konsonantojn, tiel ke la leganto devas aldoni la mankantajn vokalojn.) = KONSONANTA SKRIBSISTEMO; ABĜADO
A CONTAR DA DIREITA (Contando a partir da direita. // Kalkulante ekde la dekstro.) = (KALKULANTE) EKDE LA DEKSTRO / DE DEKSTRE
A CONTAR DA ESQUERDA (Contando a partir da esquerda. // Kalkulante ekde la maldekstro.) = (KALKULANTE) EKDE LA MALDEKSTRO / DE MALDEKSTRE
ACONDROPLASIA (Distúrbio genético com um padrão de herança
autossômico dominante, cuja característica principal é a nanismo. // Genetika
perturbo kun aŭtosoma domina hereda modelo, kies ĉefa trajto estas la naneco.) = OSTODISPLAZIO;
AĤONDROPLAZIO, AKONDROPLAZIO
ACOSO ESCOLAR (Ou bullying: série de agressões físicas, verbais ou
psicológicas que são cometidas repetidamente contra um aluno, por seus próprios
colegas. // Ofteco de korpaj, parolaj aŭ psikologiaj agresoj faritaj kontraŭ iu
lernanto, de liaj propraj kolegoj.) = KOLEGARA ĈIKANADO / MOKADO
/ RIKANADO / AGRESADO
ACOSTAMENTO (Lateral não veiculada de estrada. // Nelaŭveturigenda
flanko de ŝoseo.) = VOJFLANKO; VOJRANDO; ŜOSEA RANDSTRIO
AGÊNTICO (Algo que possui a capacidade de agir, influenciar ou
exercer poder causal, estando relacionado à agência, que é a capacidade de um
agente (indivíduo, grupo, organização, sistema) de tomar decisões e realizar
ações que afetam o mundo ao seu redor, em nome de alguém. // Io, kiu havas la
kapablon agi, influi aŭ efiki kaŭzinte, rilatanta al agenteco, kiu estas la
kapablo de aganto (individuo, grupo, organizo, sistemo) fari decidojn kaj
realigi agojn, kiuj influas la mondon ĉirkaŭ si, nome de iu.) = AGEMA; AGENTA;
EFIKA; INFLUANTA; POTENCA
ALEMBRAR (Alternativa popular, mas igualmente correta, de
relembrar. // Populara alternativo, tamen same ĝusta, por rememori.) = REMEMORI
ALFABETO TIFINAGUE (Alfabeto usado por alguns povos berberes para
escrever idiomas berberes. // Alfabeto uzata de iuj berberaj popoloj, por
skribi berberajn idiomojn.) = ALFABETO / SKRIBO TIFINAGO
ALIMENTOS ULTRAPROCESSADOS (Produtos alimentares e bebidas que
sofreram tipos específicos de processamento de alimentos, geralmente por
Empresas transnacionais e outras grandes corporações. // Nutraĵoj kaj
trinkaĵoj, kiuj spertis specifajn tipojn de nutraĵprilaborado, kutime fare de
transnaciaj entreprenoj kaj aliaj grandaj korporacioj.) = TRANSFORMEGITAJ /
(EGE TRANSFORMITAJ) NUTRAĴOJ / TRINKAĴOJ
ALOSSOMOS (Ou cromossomos sexuais: cromossomos encontrados em
células da maioria dos organismos, os quais determinam o sexo dos indivíduos.
// Kromosomoj trovataj en la ĉeloj de la plimulto de la organismoj kaj kiuj
difinas la sekson de la individuoj.) = SEKSA KROMOSOMO; ALOSOMO
AMENTI (Literalmente, "O Escondido", ou
"Querneter" ("Terra Fantasma" ou "Terra dos
Deuses"), Neterxer ("Lugar Funeral") ou Otamersquer: na
mitologia egípcia, o submundo, onde havia 15 portões pelos quais se devia
passar para alcançar o reino de Osíris, sendo uma terra de profundo sono e
escuridão, na qual os seus residentes ficavam incorruptíveis, mas não
reconheciam sua mãe ou pai e não amavam seus filhos ou esposa, dividindo-se em
quatro regiões e onde ocorria o Grande Julgamento, no qual a separação final
das almas boas e más era feita. // En la egipta mitologio, la submondo, kie
estis 15 pordoj, kiujn oni devis trapasi por atingi la regnon de Oziriso,
estanta la tero de profunda dormo kaj mallumo, kie ĝiaj loĝantoj restis
neputriĝemaj, sed ne rekonis sian patron aŭ patrinon kaj ne amis siajn infanojn
aŭ edzinon, dividante sin en kvar regionojn kaj kie okazis la Granda Juĝo, kiam
la fina disdivido de bonaj kaj malbonaj animoj estis farita.) = AMENTIO
ANEMIA APLÁSTICA (OU APLASIA MEDULAR OU ANEMIA ABLÁSTICA: Doença
hematológica caracterizada pela produção insuficiente de células sanguíneas na
medula óssea. // Hematologia malsano karakterizita per nesufiĉa produktado de
sangaj ĉeloj en la osta medolo.) = APLAZIA ANEMIO
ANODIZAÇÃO (Processo de fazer um filme de óxido sobre certos metais
por meio da imersão em um banho eletrolítico, no qual o metal a anodizar é
ligado ao polo positivo de uma fonte de eletricidade, transformando-se no anodo
da cuba eletrolítica. // La procedo krei oksid-folion sur certaj metaloj, per
ties mergo en elektrolitan banujon, en kiu la anodigota metalo estas konektita
al la pozitiva poluso de elektrofonto, fariĝante la anodo de la elektrolita
kuvo.) = ANODIGO
APLÁSTICO (Relativo ao termo médico "aplasia", que se refere à falta de desenvolvimento ou à falha na produção de células ou tecidos em um órgão // Rilata al la medicina termino "aplazio", kiu rilatas al la manko de disvolviĝo aŭ malsukceso en la produktado de ĉeloj aŭ histoj en organo.) = APLAZIA
AUTOSCOPIA (Experiência em que uma pessoa, enquanto acreditando
estar acordada, vê seu corpo, o ambiente e o mundo a sua volta, como se
estivesse fora do seu corpo físico // Okazaĵo, en kiu persono, dum li kredas,
ke li maldormas, vidas sian korpon, la medion kaj ĉion ĉirkaŭ si, kvazaŭ li
estus ekster sia materia korpo.) = AŬTOSKOPIO
AUTOSSOMOS (Cromossomas que não estão ligados ao sexo e fazem parte
do patrimônio genético da espécie, junto com os cromossomas sexuais. //
Kromosomoj kiuj ne estas rilataj al la sekso, sed estas parto de la gena
heredaĵo de la specio, kune kun la seksaj kromosomoj.) = NESEKSA KROMOSOMO;
AŬTOSOMO
BARBAÇA (Aumentativo de barba. // Aŭgmentativo de barbo.) = BARBEGO
BEIJOCA (Aumentativo de beijo. // Aŭgmentativo de kiso.) = KISEGO; ŜMACEGO
BOCA DE FUMO (Lugar onde se vendem e se usam drogas ilícitas. //
Loko, kie oni vendadas kaj konsumadas nelicajn drogaĉojn.) = DROGAĈEJO
CALISTENIA (Conjunto de exercícios físicos nos quais se usa o peso
do próprio corpo, podendo adicionar ou não peso extra, com o objetivo de
alongar e fortalecer os músculos. // Aro de korpaj ekzerciĝoj en kiuj oni uzas
la propran korpan pezon, aldonante aŭ ne ekstran pezon, kun la celo plilongigi
kaj plifortigi la muskolojn.) = KALISTENIKO
CALISTÊNICO (Relativo a calistenia. // Rilata al kalisteniko.) = KALISTENIKA
CARANTONHA (Aumentativo de cara. // Aŭgmentativo de vizaĝo.) = VIZAĜEGO
CAREIRO (Aquele que cobra caro por suas mercadorias. // Tiu, kiu
postulas altajn prezojn por siaj varoj.) = ALTPREZOPOSTULANTO;
MULTKOSTIGEMULO
CAROÁVEL (Amável através de palavras ou gestos; afável, gentil,
afetuoso. // Amema per vortoj aŭ gestoj.) = AFABLA; ĜENTILA; AMEMA
CEREBRAÇÃO (A atividade funcional do cérebro. // La funkcia
aktiveco de la cerbo.) = CERBOAKTIVECO; CERBOFUNKCIADO; (A atividade intelectual. // La
intelekta aktiveco.) ELPENS(AD)O; PRIPENSADO; PROFUNDPENSO; REZONADO;
INTELEKTADO
CORAÇÃOAÇO (Aumentativo de coração. // Aŭgmentativo de koro.) = KOREGO
CRESCENTE FÉRTIL (Região que compreende os atuais estados da Palestina, Israel, Jordânia, Kuwait, Líbano e Chipre, bem como partes da Síria, do Iraque, do Egito, do sudeste da Turquia e sudoeste do Irã, e que, vista de cima, lembra o formato de uma lua crescente. // Regiono kiu inkluzivas la nunajn teritoriojn de Palestino, Israelo, Jordanio, Kuvajto, Libano kaj Kipro, same kiel partojn de Sirio, Irako, Egiptio, sudorienta Turkio kaj sudokcidenta Irano, kaj kiu, vidate de supre, memorigas la formon de kreskanta luno.) = FEKUNDA DUONLUNO
CROSSFIT (Modalidade esportiva que visa melhorar o condicionamento
físico, a resistência muscular e a capacidade cardiorrespiratória, sendo uma
prática que combina exercícios aeróbicos, calistênicos e levantamento olímpico.
// Gimnastika rimedaro celanta plibonigi la korpan kondiĉon, muskolan reziston
kaj kardiospiran kapablon, kunigante aerobikajn, kalistenikajn kaj olimpikajn
pezolevadojn.) = MULTGIMNASTIKO
CROSSFITEIRO (Praticante de crossfit. // Praktikanto de
multgimnastiko.) = MULTGIMNASTIKANTO
DARMA (Ou dharma: conceito-chave com múltiplos significados nas
religiões indianas - hinduísmo, budismo, siquismo e jainismo, significando, nos
textos mais antigos, a lei cósmica, podendo, com respeito ao seu significado
espiritual, ser considerado como o "Caminho para a Verdade Superior".
// Ŝlosila koncepto kun multoblaj signifoj en hinduismo, budhismo, siĥismo kaj
ĝajnismo, signifanta, en la plej malnovaj tekstoj, la kosman leĝon, kaj, rilate
al sia spirituala signifo, povante esti konsiderata kiel la "Vojo al
Supera Vero".) = DARMO
DÁRMICO (Relativo ao darma. // Rilata al la darmo.) = DARMA
DENTILHÃO (Aumentativo de dente. // Aŭgmentativo de dento.) = DENTEGO
DEXTINÇÃO (Processo de trazer de volta à vida espécies extintas através de técnicas como a modificação genética, visando a restauração de ecossistemas deteriorados. // Procedo por revivigi formortintajn speciojn per teknikoj tiaj, kia la genetika modifo, celante la restarigon de pereigitaj ekosistemoj.) = MALFORMORTIGO; RENASKIGO; REEKZISTIGO; REVIVIGO
DIZER AOS QUATRO VENTOS (Expressão que significa dizer a todo o mundo, para todas as direções. // Esprimaĵo signifanta, ke io estas dirita/ata al la tuta mondo, en ĉiuj direktoj.) = DIRI (AL ĈIUJ) / ĈIE / (AL LA TUTA MONDO)
DE AMANHÃ EM DIANTE (A contar a partir de amanhã. // Kalkulante de morgaŭ.) = (KOMENCANTE / KOMENCONTE) DE MORGAŬ
DE FORA A FORA (Em toda a extensão, de ponta a ponta: Em toda sua totalidade, completamente, inteiramente. // En sia tuta amplekso, komplete, tute.) = TUTE; PLENE; EN LA TUTECO
DE UMA HORA PARA OUTRA (Subitamente. // Subite.) = SUBITE; NEATENDITE; DE UNU MOMENTO AL ALIA
ÉON GEOLÓGICO (Maior subdivisão de tempo na escala de tempo geológico. // Plej granda tempodivido en la geologia temposkalo.) = (GEOLOGIA) EONO
ESBATER (Em escultura, dar relevo a (uma figura). // En skulptado,
doni reliefon, elstarigon al (figuro).) = RELIEFIGI; ELSTARIGI;
(Tornar mais tênue pela utilização de cores ou tons intermediários entre os
mais fortes e os mais fracos. // Fari ion pli delikata per uzado de mezaj
koloroj aŭ tonoj inter fortaj kaj malfortaj.) MILDIGI; DELIKATIGI; MALDIKIGI;
SUBTILIGI; MALPLIIGI
ESPOROTRICOSE (Micose provocada por fungos patogênicos do gênero Sporothrix, que afeta humanos e outros animais, Geralmente atingindo vasos linfáticos e pele (75%), mas também podendo afetar pulmão, ossos, cérebro ou articulações. // Mikozo kaŭzita de patogenaj fungoj de la genro Sporothrix, kiu afekcias homojn kaj bestojn, ĝenerale trafante limfajn vazojn kaj la haŭton (75%), sed ankaŭ povante afekcii la pulmon, ostojn, cerbon aŭ artikojn.) = SPOROTRIKOZO
FILME DE ALUMÍNIO (ou papel de alumínio, Papel-alumínio, folha de
alumínio: Folha finíssima de alumínio, muito usada para cobrir e proteger
alimentos. // Tre maldika folio de aluminio, ofte uzata por kovri kaj protekti
nutraĵojn.) = ALUMINIFOLIO
FLERÓVIO (Elemento químico sintético, símbolo Fl, número atômico
114 (114 prótons e 114 elétrons), de massa atómica 289 u, pertencente ao grupo
14 da tabela de Mendelev. // Kemia elemento kun simbolo Fl, atomnumero 114 (114
protonoj kaj 114 elektronoj), kun atommaso 289 u, apartenanta al la grupo 14 de
la perioda tabelo de Mendelevo.) = FLEROVIO
FOSFETO (Composto químico que resulta da combinação do fósforo com
outros elementos, como hidrogênio ou metais. // Kemia kombinaĵo, kiu rezultas
el la kunigo de fosforo kun aliaj elementoj, kiel hidrogeno kaj metaloj.) = FOSFETO
FOSFETO DE NIÓBIO (Material com propriedades elétricas únicas, como
elétrons super rápidos e alta magnetorresistência, usado em aplicações de alta
potência ou alta frequência e laser. // Materialo kun unikaj elektraj
proprecoj, kiel super-rapidaj elektronoj kaj alta magnetorezisto, uzata en
alt-potencaj aŭ alt-frekvencaj aplikoj kaj ankaŭ en laseraj teknikaĵoj.) = FOSFETO EL NIOBIO;
NIOBIO-FOSFETO
GANHAR DE PONTA A PONTA (Estar na frente do começo ao fim de uma disputa. // Esti antaŭe de la komenco ĝis la fino de konkurso.) = VENKI DE LA KOMENCO ĜIS LA FINO; TRAVENKI; PLENVENKI; TUTVENKI
GÉRMEN DE TRIGO (Ou germe de trigo: a parte mais nobre do grão de trigo, sendo o seu embrião, de onde a nova planta começa a brotar. // La plej riĉa parto de la tritika grajno, ĝia embrio, de kie la nova planto ekĝermas.) = ĜERMO DE TRITIKO
GRÁCIL (Músculo extenso do membro inferior com forma delgada, achatada
e larga na porção proximal em seu ventre carnoso e que se afunil distalmente
até se tornar tendíneo, sendo o mais interno dos músculos adutores e o único
músculo do grupo a cruzar a articulação do joelho e a articulação do quadril.
// Longa muskolo de la malsupra membro, kun maldika, plata kaj larĝa proksima
parto en sia karna ventro, kiu mallarĝiĝas distale, ĝis ĝi iĝas tendena,
estanta la plej interna el la adukciaj muskoloj kaj la sola muskolo en la grupo
kiu transiras la genu-artikon kaj la kokso-artikon.) = GRACILA MUSKOLO
GRAFEMA (Unidade fundamental ou mínima de um sistema de escrita, podendo representar um fonema nas escritas alfabéticas, uma sílaba nas escritas silábicas ou em abjads, ou ainda uma ideia numa escrita ideográfica ou logográfica. // Fundamenta aŭ minimuma unuo de skribsistemo, kiu povas reprezenti fonemon en alfabetaj skriboj, silabon en silabaj skriboj aŭ abĝadoj, aŭ eĉ ideon en ideografia aŭ logografia skribo.) = GRAFEMO
GRIFO-DE-RÜPPELL (Ou abutre-de-Rüppell, grifo-pedrês, abutre-grifo-de-Rüppell, Gyps rueppelli: grande abutre que se encontra em grande parte da África central, incluindo Etiópia, Sudão, Tanzânia e Guiné, caracterizado por voar a mais de 11000 metros de altura. // Granda vulturo trovebla en granda parto de Centra Afriko, inkluzive de Etiopio, Sudano, Tanzanio kaj Gvineo, karakterizita per tio, flugi je pli ol 11000 metroj da alteco.) = RUPELGIPO; RUPELVULTURO
HABILIDADE VISUOESPACIAL (Ou visioespacial, visiospacial: Habilidade
que se refere à percepção visual do formato, disposição, local, movimento ou
velocidade das coisas no espaço físico e à interação com elas. // Lerteco kiu
rilatas al la vida percepto de la formo, aranĝo, loko, movo aŭ rapido de aĵoj
en la fizika spaco kaj al interago kun ili.) = SPACA VIDLERTECO
HUMANIZAR TEXTO DE INTELIGÊNCIA ARTIFICIAL (Transformar um texto
gerado por IA em texto natural e semelhante a um texto humano. // Transformi
tekston generitan de AI en naturan kaj hom-trajtan tekston.) = HOMECIGI TEKSTON DE
ARTEFARITA INTELEKTO
INTELIGÊNCIA ARTIFICIAL AGÊNTICA (IA que combina inteligência
humana e inteligência artificial no ambiente de trabalho // AI kiu unuigas
homan intelekton kaj artefaritan intelekton en labormedio.) = (HOMA-ARTEFARITA) /
(AGEMA ARTEFARITA) INTELEKTO
INTEROCEPÇÃO (Capacidade de perceber os sinais que vêm do interior
do corpo, como a fome, a sede, a frequência cardíaca e a necessidade de
respirar // La povo percepti signalojn kiuj venas el la interno de la korpo,
kiel malsato, soifo, korbato kaj la bezono spiri.) = INTERNOPERCEPTO
KUMARI KANDAM (Ou Kumarikkandam, Kumari Nadu: continente mítico,
que se acredita estar perdido com uma antiga civilização tâmil, supostamente
localizada ao sul do subcontinente indiano no Oceano Índico. // Mita
kontinento, kiun oni kredas perdita kun antikva tamula civilizacio, supozeble
situinta sude de la hinda subkontinento en la Hinda Oceano.) = KUMARIKANDAMO;
KUMARINADUO
LENÇALHO (Aumentativo de lenço. // Aŭgmentativo de tuko.) = TUKEGO
LENÇÓIS MARANHENSES (Vastas extensões de dunas de areia branca e fina no nordeste do estado do Maranhão (Brasil), com suas ondulações suaves formadas pelo vento, que se assemelham a enormes lençóis brancos esticados sobre a paisagem, especialmente quando vistos de cima ou de longe. // Vastaj etendaĵoj de blankaj kaj fajnaj sablodunoj en la nordoriento de la brazila ŝtato Maranjo, kun mildaj ondoj formitaj de la vento, similaj al grandaj blankaj tukoj sternitaj sur la pejzaĝo, ĉefe kiam vidataj de supre aŭ de malproksime.) = MARANJAJ LITTUKOJ / DUNOJ
LINCE-DO-CANADÁ (Lynx canadensis: espécie de felino nativa do Canadá e parte dos Estados Unidos, sendo um parente próximo do lince eurasiano. // Specio de feliso origininta en Kanado kaj parto de Usono, estanta proksima parenco de la eŭrazia linko.) = KANADA LINKO
LIQUEFAÇÃO DO SOLO (Situação, especialmente durante terremotos, em que solos sofrem uma transição de um estado sólido para um estado líquido, ou ficam com a consistência de um líquido grosso. // Situacio, precipe dum tertremoj, en kiu grundoj transiras de solida al likveca stato, aŭ akiras la konsiston de dika likvaĵo.) = GRUNDLIKVIĜO
LOGOGRAFIA (Ou estenografia: Arte de escrever tentando reproduzir e representar exatamente o modo como se fala, no momento em que se fala. // Arto skribi provante reprodukti kaj reprezenti ekzakte la manieron kiel oni parolas, en la momento kiam oni parolas.) = LOGOGRAFIO; STENOGRAFIO
LOGOGRIFO (Espécie de enigma que é composto por meio da transposição de sílabas e tomando as diferentes partes de uma palavra em diferentes sentidos. // Speco de enigmo konsistanta el transmeto de silaboj kaj preno de malsamaj partoj de vorto en malsamaj signifoj.) = LOGOGRIFO
MACA PERUANA (Ou macoa (Lepidium meyenii): raiz crucífera nativa da região andina do Peru, utilizada como suplemento alimentar para diversos fins, como aumento da libido, emagrecimento, fortalecimento do sistema imunológico, entre outros. // Krucifera radiko ekzistanta en la anda regiono de Peruo, uzata kiel nutra aldonaĵo por pluraj celoj, kiel libidoplialtigo, maldikiĝo, imunsistema fortikigo, ktp.) = PERUA MAKOO
MAMONAÇO (Aumentativo de mamão. // Aŭgmentativo de papajfrukto.) = PAPAJBEREGO,
PAPAJFRUKTEGO; PAPAJEGO
MANDALAÍ (Segunda maior cidade de Mianmar, localizada no centro do país, às margens do rio Irauádi, com cerca de 1.500.000 habitantes. // Dua plej granda urbo de Mjanmao, situanta en la centro de la lando, ĉe la bordoj de la rivero Iravadio, kun proksimume 1.500.000 loĝantoj.) = MANDALAJO
MAPA MENTAL (Diagrama que ilustra ideias/conceitos, voltado para: a gestão de informações, conhecimento e capital intelectual; solução de problemas; apresentação simplificada de ideias complicadas; memorização e aprendizado; criação de manuais e palestras; ferramenta de tempestade de ideias e no auxílio da gestão estratégica de uma empresa ou negócio, sendo formado a partir da ideia principal localizado ao centro, em seguida ramificando-se os conceitos relacionados. // Diagramo kiu montras ideojn/konceptojn, celante: informan, scian kaj intelektan kapitalan mastradojn; problem-solvadon; simpligitan prezentadon de kompleksaj ideoj; memorigadon kaj lernadon; kreadon de manlibroj kaj prelegoj; komuncerbumadan rimedon kaj helpon en la strategia mastrumado de entrepreno aŭ negoco, formita de la ĉefa ideo lokita en la centro aŭ en la komenco, poste disbranĉigante la rilatajn konceptojn.) = TEMDIAGRAMO; MENSOMAPO, MENSMAPO
MICROPSIA (OU SÍNDROME DE ALICE NO PAÍS DAS MARAVILHAS: Condição
neurológica que afeta a percepção visual humana, na qual os objetos são
percebidos como menores do que realmente são. // Aŭ LA SINDROMO DE ALICO EN
MIRLANDO: Neŭrologia perturbo, kiu afekcias la homan vidan percepton, tiel ke objektoj
estas perceptataj kiel pli malgrandaj ol ili vere estas.) = MIKROPSIO
MOKSHA (Ou Mukti: na cultura indiana, libertação do ciclo do
renascimento e da morte e à iluminação espiritual. // En la hinda kulturo,
liberiĝo de la ciklo de renaskiĝo kaj morto kaj al la spirita iluminiĝo.) = MOKŜO
MÚSCULO ADUTOR MAGNO (Músculo da coxa com uma porção que faz a
extensão dos quadris. // Femura muskolo kun parto kiu etendadas la koksojn.) = ĈEFA ADUKCIA
FEMURMUSKOLO
NARRATOLOGIA (Estudo das narrativas de ficção e não-ficção, por
meio de suas estruturas e elementos. // Studo de fikciaj kaj ne-fikciaj
rakontoj, per ties strukturoj kaj elementoj.) = RAKONT-ARTO
NAVIARRA (Ou navião: aumentativo de navio. // Aŭgmentativo de
ŝipo.) = ŜIPEGO
NIPÔNIO (Elemento químico sintético, de símbolo químico Nh, número
atômico 113 (113 prótons e 113 elétrons), provavelmente de massa atómica 284 u,
pertencente ao grupo 13 da tabela periódica. // Sinteza kemia elemento, kun
kemia simbolo Nh, atoma numero 113 (113 protonoj kaj 113 elektronoj), verŝajne
kun atoma maso de 284 u, apartenanta al la grupo 13 de la tabelo de Mendelevo.)
= NIHONIO
NORI (Espécie de folha feita a partir de algas marinhas, amplamente utilizada em pratos da culinária japonesa // Speco de folio transfarita el maraj algoj, vaste uzata en la japana kuirarto.) = NORIO
ONIGUIRI (OU ONIGIRI, NIGIRI, OMUSUBI, BOLA DE ARROZ: Bolinho de arroz japonês geralmente em forma de triângulo, ou de forma ovalada envolto por uma folha de nori // Japana rizkuketo kutime triangula aŭ ovala, envolvigita en norifolio.) = ONIGIRIO
PELECANIDAE (A família dos pelicanos. // La familio de la pelikanoj.) = PELIKANEDOJ
PELICANO-CRESPO (ou pelicano-dálmata, (Pelecanus crispus): Espécie de pelicano, nativa do sudeste da Europa até o território chinês, que privilegia habitats lacustres e fluviais, pertencente à família dos Pelecanidae, e cuja envergadura pode chegar a 3,6m. // Specio de pelikano origininta en la sudorienta Eŭropo ĝis la ĉina teritorio, kiu preferas lagajn kaj riverajn vivmediojn, apartenanta al la familio pelikanedoj, kaj kies flugilamplekso (aŭ enverguro) povas atingi 3,6m.) = KRISPA PELIKANO
PERDER DE LAVADA (Perder feio, com uma larga diferença no placar.
// Malvenki tre malbone, kun granda diferenco en la poentaro.) = HONTE MALVENKI /
PERDI; MALVENKEGI; PERDEGI
PICNOGÔNIDOS (Ou Pycnogonida, pantópodes (Pantopoda), aranhas-do-mar: classe de artrópodes relativamente gigantes encontrados no Mar Mediterrâneo, no Mar das Caraíbas e nos Oceanos Antártico e Ártico. // Klaso de relative gigantaj artropodoj trovataj en la Mediteranea Maro, la Kariba Maro kaj la Antarkta kaj Arkta Oceanoj.) = PIKNOGONIDOJ; MAR-ARANEOJ
POLICARBONATO (Polímero de cadeia longa, formado por grupos
funcionais unidos por grupos carbonato, sendo moldáveis quando aquecidos e
sendo, por isso, chamados termoplásticos, que são muito usados na manufatura
industrial e no design. // Longaĉena polimero, formita per funkciaj grupoj
kunigitaj per karbonataj grupoj, muldeblaj kiam ili estas varmigitaj kaj tial
nomataj termoplastoj, tre uzataj en industria produktado kaj dezajno.) = POLIKARBONATO
PRIMORIAL (Função matemática que multiplica os números primos
menores ou iguais a um número natural. // Matematika funkcio, kiu multiplikas
la primojn malpligrandajn aŭ egalajn al iu natura nombro.) = PRIMOFAKTORIALO
PROCNE (Na mitologia grega, a irmã de Filomela e filha do rei
ateniense Pandion, sendo que o mito da criação da andorinha e do rouxinol é
explicado pela aventura desses personagens. // En la greka mitologio, la
fratino de Filomela kaj filino de la atena reĝo Pandiono, pere de kiuj la mito
de la kreado de la hirundo kaj la najtingalo estas klarigita per la aventuroj
de tiuj geroluloj.) = PROKNO, PROKNA
PROTEÍNA TAU (Proteína que estabiliza os microtúbulos, sendo
abundante nos neurónios do sistema nervoso central e menos comuns em outros
locais. // Proteino kiu stabiligas la mikrotubetojn, trovebla abunde en
neŭronoj de la centra nerva sistemo kaj malpli ofta en aliaj areoj.) = PROTEINO TAO
PRÓTIDOS (Substâncias orgânicas que constituem os materiais de
construção do corpo humano, formados por aminoácidos, sendo as substâncias
azotadas que englobam os ácidos aminados e os compostos que resultam da
combinação destes. // Organikaj substancoj, kiuj konstituas la
konstrumaterialojn de la homa korpo, formataj el aminoacidoj, estantaj la nitrogenaj
substancoj, kiuj inkluzivas aminoacidojn kaj kombinaĵojn rezultintajn el ilia
kunigo.) = PROTIDOJ
PROTOTAXITES (Gênero de organismos fósseis enigmáticos que viveram na Terra durante os períodos Siluriano e Devoniano (Era Paleozoica), aproximadamente entre 430 e 360 milhões de anos atrás. // Genro de enigmaj fosiliaj organismoj, kiuj vivis sur la Tero dum la Siluria kaj Devonia periodoj (la Paleozoika Erao), antaŭ ĉirkaŭ 430 ĝis 360 milionoj da jaroj.) = PROTOTAKSITOJ
PUNJABE (Ou Punjab, Panjabe, Panjaba, Penjabe, Panjab, Pendjab:
região do subcontinente indiano dividida entre a Índia e o Paquistão. //
Regiono de la hinda subkontinento dividita inter Barato kaj Pakistano.) = PANĜABIO, PANĜABO
PURANAS (Textos antigos hindus (cujo nome significa
"ancestral" ou "completo/enciclopédico"), que exaltam
divindades, especialmente o Trimurti, através de histórias e narrativas
sagradas; como gênero literário, textos que cobrem a história do universo, da
criação à destruição, incluindo também genealogias, cosmologia, filosofia e
geografia dentro da tradição hindu. // Malnovaj hinduismaj tekstoj kiuj gloras
diaĵojn, precipe la Trimurtion, per sanktaj historioj kaj rakontoj; kiel
literatura ĝenro, tekstoj kiuj kovras la historion de la universo, de la kreo
ĝis la detruo, inkluzivante ankaŭ genealogiojn, kosmologion, filozofion kaj
geografion ene de la hinda tradicio.) = PURANOJ
PURUSHA (Conceito indiano complexo cujo sentido evoluiu durante os
períodos dos Vedas e dos Upanixades, dependendo da fonte e do período
histórico, significando o homem cósmico, a consciência e o princípio universal.
// Kompleksa hinda koncepto, kies signifo evoluis dum la Vedaj kaj Upaniŝadaj
periodoj, depende de la fonto kaj historia periodo, signifante la kosman homon,
la konsciencon kaj la universan principon.) = PURUŜO
QUERATINA (Ou ceratina: proteína sintetizada por muitos animais,
para formar diversas estruturas do corpo. // Proteino sintezita de multaj
animaloj, por formi plurajn korpajn strukturojn.) = KERATINO;
SKLEROPROTEINO
QUERATINÓCITOS (Ou ceratinócitos: células diferenciadas do tecido
epitelial (pele) e invaginações da epiderme para a derme (como os cabelos e
unhas) de animais terrestres, responsáveis pela síntese da queratina,
representando aproximadamente 90% das células da epiderme e desempenhando um
papel crucial na formação da barreira cutânea, proteção contra agentes externos
e resposta imunológica. // Diferencigitaj ĉeloj de la epitela histo (haŭto) kaj
enigaĵoj de la epidermo en la dermon (kiel haroj kaj ungoj) de teraj animaloj,
respondecaj pri la sintezo de la keratino, reprezentante ĉirkaŭ 90% de la
epidermaj ĉeloj kaj ludante gravan rolon en la formado de la haŭta barilo -
protekto kontraŭ eksteraj agentoj kaj imuna respondo.) = KERATINOCITOJ
QUERATO (Prefixo de origem grega que significa "córnea"
ou "substância córnea. // Greka prefikso signifanta "korneo" aŭ
"kornea substanco".) = KERATO
RÊMORA (Nome vulgar dos peixes da família Echeneidae, que possuem a
primeira barbatana dorsal transformada numa ventosa, com a qual se fixam a
outros animais, como tubarões ou tartarugas, podendo assim viajar grandes
distâncias. // La ordinara nomo de la fiŝoj el la familio Echeneidae, kiuj
havas la unuan dorsan barton transformitan en kupon, per kiu ili fiksiĝas al
aliaj bestoj, kiel ŝarkoj aŭ testudoj, povante tiele vojaĝi longajn
distancojn.) = REMORO
RIGUEVEDA (Ou Rigue Veda, Livro dos Hinos: antiga coleção indiana
de hinos em sânscrito védico. // Malnova hinda kolekto de himnoj en la veda
sanskrito.) = RIGVEDO
ROBÔ COM PERNAS (Tipo de robô móvel que usa membros articulados, como mecanismos de pernas, para se locomover. // Tipo de movebla roboto kiu uzas artikitajn membrojn, kiel krurajn mekanismojn, por moviĝi.) = KRURA ROBOTO
SAÍDA DE PRAIA (ou PAREÔ, CANGA DE PRAIA, SARONGUE: Peça de roupa versátil e leve, ideal para os dias de calor, muito utilizada em praias e piscinas, podendo ser amarrada de várias formas, funcionando como saia, vestido ou cobertura. // Malpeza kaj aspekt-ŝanĝebla vestaĵo, ideala por varmaj tagoj, multe uzata sur plaĝoj kaj apud naĝejoj, povante esti uzata diversmaniere, funkciante kiel jupo, robo aŭ korpokovraĵo.) = ĈEPLAĜA / POSTPLAĜUMA VESTAĴO
SAPATRANCA (Aumentativo de Sapato. // Aŭgmentativo de ŝuo.) = ŜUEGO
SARUEL (ou SAROUEL: Calça de origem norte africana, especialmente do Marrocos, que tem um gancho bem baixo, sendo quase uma "calça-fralda" iarley. // Pantalono origine nord-afrika, precipe el Maroko, kiu havas tre malaltan forkon, preskaŭ vindopantalono.) = ŜARAVARO, ŜALVARO, ŜARAVALIO, ŜALAVALIO
SUBCELEBRIDADE (Pessoa que tem notoriedade passageira ou restrita a um determinado meio, sendo o termo frequentemente usado com conotação negativa. // Persono kiu havas momentan aŭ limigitan famecon en certa medio, estanta la termino ofte uzata kun negativa konotacio.) = FAMULETO; FULMFAMULO; DUONFAMULO
SEMIMETAL TOPOLÓGICO (Material que pode conduzir eletricidade, mas
onde a superfície é mais condutora do que o interior. // Materialo, kiu povas
kondukti elektron, sed kie la surfaco estas pli konduktiva ol la interno.) = TOPOLOGIA
DUONMETALO
SINTRÔNICA (Estudo ou comparação entre diferentes civilizações ou
acontecimentos históricos ocorridos na mesma época. // Studo aŭ komparo inter
malsamaj civilizacioj aŭ historiaj eventoj okazintaj samtempe.) = SINKRONIKO
SIQUE (Ou sikh: Seguidor do Siquismo. // Sekvanto de Sikismo.) = SIKO; SIĤO
SIQUISMO (Ou sikhismo: religião dármica, (Também categorizada como
uma religião étnica por alguns estudiosos) e uma filosofia, que se originou na
região ocidental do Himalaia e sub-Himalaia do Punjabe no subcontinente
indiano, por volta do final do século XV. // Darma religio, (ankaŭ
kategoriigita kiel etna religio, laŭ kelkaj studistoj) kaj filozofio, kiu
originis en la okcidenta Himalaja kaj sub-Himalaja regiono de Panĝabo en la
hinda subkontinento, ĉirkaŭ la fino de la 15-a jarcento.) = SIKISMO, SIĤISMO
SUDESTINO (Relativo ou pertencente ao sudeste de uma região
ou país. // Rilata aŭ apartenanta al la sudoriento de regiono aŭ
lando.) = SUDORIENTA; (Natural ou habitante do sudeste de determinada região
ou país. // Denaskiĝinto aŭ loĝanto en la sudoriento de regiono aŭ
lando.) SUDORIENTANO
TAIKONAUTA (Astronauta chinês treinado pela Administração Espacial
Nacional da China para comandar, pilotar ou tripular uma nave espacial. // Ĉina
astronaŭto trejnita de la Nacia Kosma Administrado de Ĉinio, por komandi, piloti
aŭ homekipi kosmoŝipon.) = TAJKONAŬTO
TELEFOBIA (Medo de fazer ou atender chamadas telefônicas. // Timego
fari aŭ respondi telefonvokojn.) = TELEFONAĴ-TIMEGO; TELEFONFOBIO
TELEOFOBIA (Medo de definir planos para o futuro, estabelecer
objetivos, firmar compromissos, etc., em geral pela dificuldade em lidar com
ansiedade ou insegurança. // Timo difini planojn por la estonteco, starigi
celojn, firmi devontigojn ktp., ĝenerale pro malfacileco pritrakti angoron aŭ
malsekurecon.) = PLANOTIMEGO; PLANOFOBIO
TENDÍNEO (Relativo ao tendão. // Rilata al la tendeno.) = TENDENA
TENESSO (Elemento químico sintético radioativo, de número atômico
117, ocupando o grupo 17 da tabela periódica. // Sinteza radioaktiva kemia
elemento kun atomnumero 117, okupanta la grupon 17 de la perioda tabelo de
Mendelevo.) = TENESO
TER GOSTO DE QUERO MAIS (Ser tão bom, que se quer mais. // Esti
tiel bona, ke oni volas pli) = GUSTI PRI IOM PLI
TETIGONIÍDEOS (Tettigoniidae: Família de insetos altamente
diversificada, que vive em praticamente todos os continentes do globo, à
exceção da Antártida e outras regiões nos polos, contando atualmente com 22
subfamílias, 1318 gêneros e cerca de 7886 espécies. // Tre diversa familio de
insektoj, kiuj vivas en preskaŭ ĉiuj kontinentoj de la terglobo, escepte de Antarkto
kaj aliaj polusaj regionoj, kaj nuntempe enhavanta 22 subfamiliojn, 1318
genrojn kaj ĉirkaŭ 7886 speciojn.) = TETIGONIDAOJ
TITAN ARUM (OU AMORPHOPHALLUS TITANUM (LATIM), JARRO-TITÃ, FLOR-CADÁVER: Espécie que produz um gigantesco espádice que se considera a maior inflorescência do mundo, que, quando desabrocha, chega a atingir três metros de altura e pode pesar até 75 quilogramas // Specio, kiu produktas gigantan spadikon, kiu estas konsiderata la plej granda infloresko en la mondo, kaj kiu, kiam ĝi disfloras, povas atingi tri metrojn da alto kaj pezon ĝis 75 kilogramoj.) = KADAVROFLORO; GIGANTA AMORFOFALO
TOMAR UMA DECISÃO (Decidir; resolver fazer algo.) // Decidi fari
ion.) = FARI / PRENI DECIDON; DECIDI
TOMOSSÍNTESE (Método para obtenção de tomografia de ângulo limitado
com níveis de radiação compatíveis com la radiografia convencional. // Metodo
akiri limangulan tomografion kun niveloj de radiado kongruaj kun konvencia
radiografio.) = TOMOSINTEZO
TRIMÚRTI (Em sânscrito, literalmente "três formas": a parte
manifesta tripla da divindade suprema, além das representações do Brâman,
fazendo-se tripla no intuito de liderar os diferentes estados do universo,
sendo composta pelos três principais deuses do hinduísmo: Brahma, Vishnu e
Shiva, que simbolizam respectivamente a criação, a conservação e a destruição.
// En sanskrito, laŭvorte "tri formoj": la triopa manifestiĝo de la
supera diaĵo, krom la reprezentoj de Bramano, fariĝante triopa por gvidi la
malsamajn statojn de la universo, konsistanta el la tri ĉefaj dioj de la hinduismo:
Brahmao, Viŝnuo kaj Ŝivo, kiuj simbolas respektive la kreon, la konservadon kaj
la detruon.) = HINDUISMA DIOTRIOPO, HINDA TRIUNUO
TUAREGUE (Ou tamaxeque, tamajaque: grupo de dialetos e línguas
berberes aparentados, falados pelos berberes tuaregues. // Aŭ tamaŝeka,
tamajaĥa: grupo de parencaj berberaj dialektoj kaj idiomoj parolataj de la
berberoj tuaregoj.) = TUAREGA IDIOMARO
TUAREGUES (Povo berbere constituído por pastores seminômades,
agricultores e comerciantes, maioritariamente muçulmanos, sendo os principais
habitantes da região sahariana do norte da África. // Berbera popolo
konsistanta el duonnomadaj paŝtistoj, farmistoj kaj komercistoj, plejparte
islamanoj, kaj la ĉefaj loĝantoj de la sahara regiono de norda Afriko.) = TUAREGOJ
UMÂMI (O último dos cinco gostos básicos do paladar humano, como o
ácido, doce, amargo e salgado, sendo uma palavra de origem japonesa, que
significa "gosto saboroso e agradável". // La lasta el la kvin bazaj
gustoj de la homa gustar-sento, kiel acida, dolĉa, amara kaj sala, estanta
vorto de japana origino, kiu signifas "bongusta kaj agrabla gusto".) = UMAMO
VOLTAR ATRÁS (No sentido de desdizer o que se disse. // En la senco
de malkonfesi tion, kion oni diris.) = MALASERTI; REDIRI; ALIDIRI; MALKONFESI
ZERÉSIMA (Etapa do teste de lisura ao qual a Urna Eletrônica é
submetida, tratando-se de um relatório impresso imediatamente após o
equipamento ser ligado, que atesta que cada urna usada no pleito tem zero votos
contabilizados e que traz o registro de todos os candidatos que participam da
eleição. // Etapo de texto pri ĝusteco aŭ bonordeco, al kiu balotmaŝino estas
submetita, donanta presitan raporton tuj post la ŝalto de la ekipaĵo, kiu
atestas, ke ĉiu balotujo tuj uzota en la voĉdonado havas neniujn antaŭe registritajn
balotojn kaj enhavas la liston de ĉiuj kandidatoj partoprenantaj en la elektado.)
= URNOINSPEKTO; BALOTUJ-KONTROLO
ZORAPTERA (Ordem de insetos que vivem em todas as regiões
biogeográficas, exceto a Austrália, sendo mais comuns nas regiões de clima
tropical e subtropical. // Ordo de insektoj kiuj vivas en ĉiuj biogeografiaj
regionoj, escepte de Aŭstralio, pli troveblaj en tropikaj kaj
subtropikaj klimatoj.) = ZORAPTERO
